Thành phố Vinh là đô thị loại I nằm ở phía Đông - Nam của tỉnh Nghệ An, là trung tâm kinh tế, văn hóa vùng, đầu tàu tăng trưởng và giải quyết các vấn đề trọng điểm về kinh tế của Nghệ An và vùng Bắc trung bộ. Thành phố Vinh nằm trong hành lang kinh tế Đông Tây, nối liền Myanma - Thái Lan - Lào - Việt Nam - Biển Đông. Nằm trên các tuyến du lịch quốc gia và quốc tế. Với vị trí đó, thành phố Vinh đóng vai trò quan trọng trong tiến trình giao lưu: kinh tế, thương mại, du lịch, vận chuyển hàng hoá với cả nước và các nước khác trong khu vực. Là điểm đến lý tưởng của nhiều du khách thập phương trong hành trình về với quê hương của Chủ tịch Hồ Chí Minh.

Nằm trên tuyến giao thông đường sắt, đường bộ xuyên Việt và hành lang kinh tế Đông Tây, có sân bay, cảng biển, thành phố Vinh ngày càng khẳng định là trung tâm chính trị, kinh tế văn hoá của Nghệ An, là điểm xuất phát của nhiều tuyến du lịch quan trọng của tỉnh và của vùng. Mặc dù bị chiến tranh tàn phá gần như hoàn toàn nhưng qua hơn 30 năm xây dựng và phát triển, Vinh đã vươn mình trỗi dậy với sức sống của một đô thị trẻ. Trước hết phải kể TP Vinh có vị trí giao thông thuận lợi là yếu tố quan trọng hàng đầu để thu hút khách. Bên cạnh đó, TP Vinh ở điểm giữa của 2 trung tâm du lịch lớn tầm quốc gia: Khu Di tích Kim Liên và khu nghỉ mát, tắm biển Cửa Lò. Vinh còn có thuận lợi là nhiều điểm tham quan lý thú. Hiếm thành phố của một tỉnh mà có tới 3 bảo tàng lớn như đây. Bảo tàng Quân khu Bốn, Bảo tàng Xô Viết Nghệ Tĩnh và Bảo tàng Nghệ An (Riêng Bảo tàng Nghệ An có đến 17.000 hiện vật).

Anh Đặng Quốc Lành- Bí thư đoàn Phường Cửa Nam- TP Vinh tâm sự: “Bảo tàng xô viết Nghệ Tĩnh là một trong những địa điểm lưu giữ nhiều cổ vật, nhân chứng lịch sử quan trọng, để thông đó mỗi khi đến tham quan tiếp cận sẽ góp phần giáo dục truyền thống yêu nước cho các thế hệ trẻ”

TP Vinh được biết đến là một trong 5 vùng du lịch trọng điểm của tỉnh Nghệ An (du lịch thành phố Vinh, du lịch biển Cửa Lò, du lịch Nam Đàn, du lịch rừng Vườn quốc gia Pù Mát và du lịch sinh thái văn hóa Quỳ Châu – Quế Phong); là một điểm nhấn trong bản đồ du lịch Quốc gia với mạng lưới các khách sạn, nhà hàng, nhà nghỉ sang trọng được bố trí rộng khắp thành phố. Cũng hiếm hoi trên địa bàn có một ngọn núi cao vừa phải có thể quan sát toàn bộ không gian thành phố như núi Quyết. Trên đó ngoài Vọng Đài ngắm cảnh quan toàn thành phố, khách còn được tham quan và dâng hương đền thờ Hoàng đế Quang Trung - vị anh hùng dân tộc mà các thế hệ người Việt Nam đều kính trọng. Hiện nay khách đến dâng hương tại đền thờ ngày một nhiều: năm 2010 là 10 vạn lượt người, năm 2011 lên 12 vạn và đầu năm 2012 đạt hơn 9 vạn người. Đến với thành phố Vinh, du khách có thể tham gia vào nhiều loại hình du lịch như: du lịch nghiên cứu, du lịch sinh thái, nghỉ dưỡng, du lịch tâm linh.

Ông Trần Ngọc Lữ- Phó ban quản lý đền Quang Trung- TP Vinh cho biết: “Hàng năm số lượng người đến với đền Quang Trung ngày một nhiều, đặc biệt là các thế hệ học sinh sinh viên. Trong thời gian tiếp theo đền sẽ tổ chức nhiều hoạt động trùng tu tôn tạo, mở rộng khuôn viên đáp ứng nhu cầu tham quan vãn cảnh cho du khách thập phương”

Bên cạnh các di tích lịch sử văn hoá, di tích cách mạng tiêu biểu gắn liền với thời kỳ hình thành và phát triển của thành phố đỏ anh hùng được xếp hạng cấp quốc gia, cấp tỉnh, nhiều công trình văn hoá hiện đại đã mọc lên trở thành các điểm tham quan du lịch hấp dẫn. Đến thành phố Vinh, khách du lịch không thể quên được Thành cổ Vinh - một thành cổ xây dựng từ những năm 1804, hiện vẫn còn 3 cổng thành; hơn nữa trong thành cổ hiện có 2 bảo tàng và khu phố ẩm thực đặc sản, tiện cho khách tham quan, thưởng thức đặc sản ẩm thực xứ Nghệ. Đặc biệt, Thành phố Vinh còn có Quảng trường mang tên Bác gắn với Công viên Trung tâm - một cảnh quan có diện tích rộng đến 41 ha - nơi có tượng Bác Hồ bằng đá hoa cương cao 12 mét, nặng 200 tấn, một trong những bức tượng Bác lớn và đẹp nhất nước ta. Quảng trường và công viên vừa là Khu tưởng niệm thành kính vừa là nơi biểu diễn nghệ thuật và vui chơi giải trí của du khách. Theo thống kê, khách đến Quảng Trường năm cao nhất đến 3,2 triệu lượt người, với 5.215 đoàn khách trong nước và quốc tế.

Ông Nguyễn Văn Đức- Thạch Hồi- Thạch Hà- Hà Tĩnh cảm nhận: “Tôi đã đi nhiều nơi, đây là lần đầu tiên tôi đến với TP Vinh, với quảng trường, tôi thấy cảnh ở đây rất đẹp, khang trang, thái độ phục vụ du khách của con người ở đây cũng rất nhã nhặn nhiệt tình”

Một điểm nhấn gần đây nhất là sự phát triển ngày càng lớn của các trung tâm buôn bán lớn trên địa bàn, tiêu biểu là các siêu thị; chợ Vinh - một chợ có nhiều sản vật đặc sản và mới đầu tư hiện đại - là nơi du khách có nhu cầu thăm thú. Những năm qua lãnh đạo Thành phố và tỉnh ta đã có nhiều đầu tư nhằm khai thác thế mạnh đó, nhất là từ khi thành phố được công nhận Đô thị loại I trực thuộc Tỉnh. Hiện nay thành phố đang tiếp tục triển khai một số công trình thuộc hạ tầng du lịch và tôn tạo các di tích. Số khách sạn nhà nghỉ phục vụ du lịch bằng nhiều nguồn vốn ở Vinh đã tăng lên rất nhanh cả số lượng và chất lượng: Nếu năm 2010 có 135 cơ sở, thì năm nay lên hơn 140 cơ sở. Trong đó, đã có 5 khách sạn "3 sao", 4 khách sạn "2 sao" số còn lại đủ tiêu chuẩn phục vụ khách trung bình. Năm 2011 tổng lượng khách du lịch lên hơn 1.600 lượt người. Trung bình khách trong nước lưu trú tại thành phố đạt 2,4 ngày/người; khách quốc tế 1,8 ngày/người, (tăng 0,64% so với năm 2009). Tổng doanh thu tăng lên dần: nếu 2005 mới 97 tỷ đồng thì năm 2011 đã lên gần 300 tỷ đồng, tốc độ tăng bình quân trong 5 năm qua 21,4%).

Tuy nhiên, nếu so với tiềm năng và thế mạnh vốn có trong xu thế hội nhập và phát triển như hiện nay thì tốc tốc độ phát triển ngành du lịch TP Vinh vẫn còn khá khiêm tốn, chưa phát huy hết thế mạnh tiềm năng vốn có. Công tác quy hoạch tổng thể, quy hoạch chi tiết về phát triển du lịch thành phố chưa rõ; chưa chỉ đạo quyết liệt các dự án, nhiều công trình xây dựng dở dang chưa phát huy tác dụng đầu tư. Công tác tuyên truyền quảng bá về tiềm năng du lịch của thành phố còn ít, chưa đáp ứng yêu cầu thu hút khách hướng về Thành phố Vinh trong mùa du lịch. Việc tổ chức khai thác các điểm, các tour chưa thực hiện hiệu quả, cụ thể như: công viên hồ cá Cửa Nam, du thuyền sông Lam; rừng bần chim Hưng Hòa; Chưa có chiến lược xây dựng các sản phẩm du lịch đặc trưng để phục vụ nhu cầu du khách để tăng thêm doanh số thu. Chưa có phương án phát triển du lịch lữ hành nhằm thu hút khách ngoại tỉnh và khách nước ngoài. Việc liên kết với ngành du lịch tỉnh và địa phương lân cận chưa tốt. Nguyên nhân chính là do đầu tư cho du lịch chưa tương xứng, lực lượng cán bộ làm du lịch chưa chuyên nghiệp còn non và thiếu. Việc chuyển quản lý ngành du lịch từ phòng kinh tế sang Phòng văn hóa thông tin thể thao, lại càng thiếu người chuyên trách.

Ông Bùi Nam Hậu- Trưởng phòng VHTT TP Vinh trao đổi: “Du lịch TP Vinh hiện nay vẫn còn nhiều hạn chế yếu kém nhất là công tác quy hoạch chưa đồng bộ, chưa khoa học; công tác đầu tư cho du lịch chưa tương xứng với tiềm năng của vùng; đội ngũ quản lý làm công tác du lịch chưa được đầu tư bài bản…”

Để Thành phố Vinh phát triển theo hướng: du lịch, dịch vụ, thương mại, công nghiệp công nghệ cao; là trung tâm kinh tế Bắc Trung Bộ, cần đẩy nhanh tốc độ phát triển du lịch hơn nữa, tăng nhanh tỷ trọng giá trị gia tăng du lịch trong cơ cấu kinh tế. Mở rộng, phát triển các loại hình và sản phẩm du lịch nhằm đa dạng hơn khách du lịch để Vinh trở thành trung tâm lưu trú và trung tâm phân phối khách du lịch của tỉnh và vùng bắc Trung Bộ. Muốn vậy, phải tập trung phát triển du lịch lữ hành, tạo sự đồng bộ trong việc cung cấp các dịch vụ du lịch; phát triển các loại hình du lịch theo các hướng du lịch nghỉ dưỡng, văn hóa, tâm linh, tham quan hội nghị hội thảo; xây dựng và phát triển các tuyến du lịch trong tỉnh, trong nước và quốc tế. Mặt khác, chú trọng đào tạo và nâng cao trình độ cho đội ngũ cán bộ làm công tác du lịch; đầu tư nâng cấp cơ sở du lịch, đáp ứng nhu cầu của khách du lịch ngày càng cao.

 Ông Nguyễn Trung Châu- Phó Chủ Tịch UBND TP Vinh cho biết: “Trong thời gian tiếp theo TP đã có nhiều dự kiến kế hoạch để thức đẩy tiềm năng du lịch, trong đó chú trọng công tác đầu tư thu hút các nguồn vốn từ bên ngoài; xây dựng nâng cấp đồng bộ các cơ sở du lịch dịch vụ trên địa bàn để thu hút khách; đồng thời bổ sung đào tạo thêm nguồn nhân lực nâng cao trình độ chuyên môn cho cán bộ chuyên quản ”

Trong thời gian qua, Thành phố đã được tỉnh và Trung ương quan tâm, vận động đóng góp của doanh nghiệp và toàn xã hội để đầu tư cho ngành công nghiệp không khói này. Theo kế hoạch tổng mức đầu tư trong 5 năm từ 2010-2015 là 2038 tỷ đồng. Ngoài đào tạo nguồn nhân lực, thành phố sẽ đầu tư Khu du lịch núi Quyết; Bến Thủy 400 tỷ đồng; Đường du lịch Nam sông Vinh 200 tỷ đồng; xây dựng Khu văn miếu Trường Thi 37 tỷ đồng...Với mục đích tạo thêm nhiều khu vui chơi, tham quan đa dạng, nơi nghỉ dưỡng đàng hoàng cho khách; Phấn đấu đến năm 2015 xây dựng 170 cơ sở lưu trú, đạt 3,4 triệu lượt khách, doanh thu toàn ngành 650 tỷ đồng, gấp đôi hiện nay. Trong tương lai, thành phố Vinh được định hướng xây dựng trở thành đô thị du lịch với nhiều sản phẩm du lịch hấp dẫn và là một trong những trung tâm du lịch của vùng Bắc Trung Bộ với hệ thống dịch vụ lưu trú, hội nghị, hội thảo và khu vui chơi giải trí hiện đại. Mặc dù vẫn còn nhiều khó khăn, nhưng với những tiềm năng, lợi thế của mình, với sự nỗ lực của cán bộ và nhân dân, cùng sự quan tâm của tỉnh, TW, chắc chắn trong tương lai không xa chuyên ngành du lịch trên địa bàn TP sẽ gặt hái được nhiều thành công hơn nữa, tương xứng với tiềm năng và bề dày truyền thống của  quê hương Xô Viết anh hùng./.