Có một chi tiết vui trong buổi trao đổi “Chiến đấu bảo vệ Vinh - Bến Thuỷ và xây dựng Trường Thi - Bến Thuỷ thành vùng di tích văn hóa quốc gia”. Khi tôi mời anh Bùi Thúc Nhâm lên nói chuyện, anh trở nên rụt rè.

Con người đánh giặc như thần, đứng ở sở chỉ huy trung đoàn giọng trầm vang, khi vào trận đánh lần nào cũng động viên anh em chúng tôi ở trận địa : “Bình tĩnh, theo dõi tốp máy bay đầu. Bám chặt chiếc bay đầu. Đại đội trưởng chủ động cho đánh”. Bao giờ tôi cũng có cảm giác sau lời nói cuối cùng khuôn miệng đẹp của anh cũng tươi cười. Ấy thế mà hôm nay anh lại run, lạ chưa. Run run cả cổ tay áo. Tôi cẩn thận đưa anh cái micro nhắc khẽ : “Anh run đấy, anh cứ nói dõng dạc lên”. Anh cười giọng run run rồi nói to :

- Ấy đánh nhau trước mặt mình là thằng thù nên mình không sợ. Còn hôm nay trước mặt mình toàn những tay giỏi. Sợ nói không ra gì họ cười cho vào mũi !
Các bậc lão thành học giả, ký giả ngồi trên nghe anh nói vậy bật cười, anh Nhâm cũng bật cười thành tiếng.

Sau cái giây cùng cười ấy, sự lạ nữa lại xảy ra, anh Nhâm không hề run nữa, anh xin phép cử toạ được ngồi để nói, bộ não điện tử, trí nhớ siêu việt giúp anh ở tuổi bát tuần tư duy mạch lạc, nhôn ngữ “lính” cụ thể và sống động, anh dẫn chúng tôi vào những khó khăn, những gian nan thử thách của những năm đầu Vinh đánh Mỹ.

Anh em chúng tôi là quân của anh, hoặc chỉ là người biết anh đều coi anh là vị “Trùm” cao xạ (pháo phòng không) còn lại của phòng không tuyến lửa khu Bốn.

- … Mình vốn là lính được đào tạo chính quy ngoài Bộ. Từ năm 1960 được điều về quê khu Bốn. Những năm 1959 - 1960 của thế kỷ XX Mỹ cùng với chính quyền bên kia không chịu hiệp thương thống nhất. Họ hô lấp sông Bến Hải. Bắc tiến, nghĩ là tiến ngay sang Vĩnh Linh, Quảng Bình, Hà Tĩnh, Nghệ An tức là khu Bốn. Họ dùng máy bay vận tải C47 thả biệt kích được huấn luyện rất bài bản, có nghệ thuật giết người và phá hoại tinh vi. Họ đụng vào dân khu Bốn cách mạng với truyền thống “Bình - Trị - Thiên khói lửa” rồi “Xô viết Nghệ - Tĩnh”. Biệt kích thả khi đêm sáng ra đã bị dân quân tóm gọn. Hồi đó nóc nhà khu Bốn (bầu trời) đang còn trống. Bọn C47 bay đêm còn bật đèn tín hiệu như đi dạo. Ngoài khu Ba bắn rơi một chiếc C47 tại Rịa (Ninh Bình). Khu Bốn kêu xin. Bộ điều vào trung đoàn pháo cao xạ 280, anh chàng pháo trung cao cổ lỗ 90 ly do ông Đức (nước Đức) sản xuất từ thế chiến lầ thứ hai. Tài liệu binh khí kỹ thuật không có phải ra chợ Giời Hà Nội lùng mua được tập tài liệu kỹ thuật về loại canon phòng không này.

Đơn vị pháo bảo vệ Vinh - Bến thuỷ đầu tiên là nó, cái thằng 280 pháo to cục kịch, loại “voi béo”. Sau này nó được gọi là đoàn phòng không Hồng Lĩnh. Trên giao nhiệm vụ những ông voi này phải đánh được phản lực Mỹ. Ngoài Bộ tư lệnh Phòng không - Không quân đưa vào một đoàn chuyên gia liên xô giúp trung đoàn tìm hiểu tính năng kỹ thuật và chiến thuật đánh máy bay.

Anh Nhâm ngừng một lát nhìn khắp lượt cử toạ giọng nhỏ lại nhưng vẫn ẩn chứa những bí mật :

- Phòng không khu Bốn đánh máy bay Mỹ năm 1962 - 1963. Sau hiệp ước Giơ Ne Vơ 1962 về Lào. Ta giúp bạn đánh máy bay trên đất Lào gọi là rơi trên đất Tây Quảng Bình. Nguyễn Viết Xuân - Chính trị viên đại đội chết trên đất Lào, gói lại trong túi ni lông đưa về Cha Lo. Ta nói hi sinh phía Tây Quảng Bình. Rồi sau đó ta xây dựng Anh hùng Nguyễn Viết Xuân như thế nào, cái câu bất hủ “Nhằm thẳng quân thù mà bắn” xuất hiện từ khi nào thì ông Thanh Đồng, ông Đậu Kỷ Luật, ông Trần Hợi phóng viên kỳ cựu báo Quân khu Bốn đều rõ.

Anh cúi xuống một quyển sổ nhỏ, giấy ố vàng. Tôi chợt nghĩ có lẽ là anh phải nhờ ghi chép trợ giúp trí nhớ cho anh nhưng không phải : Đó là quyển sổ ghi lại trận đánh Mỹ đầu tiên ở Vinh - Bến Thuỷ chiến sỹ tặng anh:

- … 12 giờ 25 ngày 15 tháng 8 năm 1964 máy bay Mỹ từng tốp 02 chiếc, 04 chiếc bay thấp theo Cửa Hội dọc sông Lam vào đánh Vinh - Bến Thuỷ. Kho xăng Hưng Hoà cháy ngút trời, những chiếc A4D của Hải quân Mỹ trông như những chiếc thuyền cao tốc bay, liên tục cơ động, bay sát sông bắn phá tầu hải quân của ta. Tầu tuần tiễu hải quân chạy ngược về phía ngã ba sông La để dạt vào sông Lam ở bờ sông phía núi Thành nhằm đánh trả nhưng có vẻ như không đương sức với bọn A4D bắn rocket 70 ly, đạn đại liên 20 ly và bom, tên lửa Bunpớp của chúng. Pháo 90 ly đánh chúng ở trên cao, chúng vẫn tác oai tác quái ở tầm thấp ở giữa sông giữa một bên là núi Quyết, một bên là núi Cơm, núi Mồng Gà, núi Mâm Xôi của dãy Ngàn Hống (núi Hồng Lĩnh). Khi ấy trung đội súng máy cao xạ 14,5 ly bố trí ở mỏm thấp cực nam núi Dũng Quyết xổ đạn về phía bon cướp trời. Khẩu 14,5 ly hai nòng xối đạn đón đầu và trên lưng tốp máy bay A4D. Chúng hốt hoảng bốc lên cao, khi ấy pháo 90 ly mới đĩnh đạc nổ súng.

Bộ đội pháo phòng không Thành phố Vinh đánh trả máy bay Mỹ.